Τι είναι η μαστογραφία;
Η μαστογραφία είναι μία ακτινολογική τεχνική απεικόνισης της μορφολογίας και της δομής των ανατομικών στοιχείων του μαστού, η οποία μας επιτρέπει να διαγνώσουμε τυχόν παθολογικές αλλοιώσεις και βλάβες. Η μαστογραφία αποτελεί τον ακρογωνιαία λίθο στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού αφού επιτρέπει την έγκαιρη και πρωϊμη διάγνωσή του.
Είναι απαραίτητη η μαστογραφία;
Η μαστογραφία αποτελεί τη σημαντικότερη εξέταση που έχουμε στο οπλοστάσιό μας στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού και είναι απαραίτητο όλες οι γυναίκες να υποβάλλονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην εξέταση αυτή.
Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου σε γυναίκες μέσης ηλικίας (40-60 ετών) στο σύγχρονο Δυτικό κόσμο. Στην Ελλάδα με βάση τις τελευταίες αναφορές υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο θα εμφανιστούν περίπου 4-5000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, ενώ περισσότερες από 1000 ασθενείς θα χάσουν τελικά τη μάχη με τη νόσο.
Ο μόνος τρόπος να μειωθεί η θνητότητα είναι η πρόληψη, δηλαδή η έγακιρη πρωϊμη διάγνωση της νόσου σε αρχικό στάδιο. Οι υπάρχουσες μελέτες δείχνουν ότι η διάγνωση του καρκίνου του μαστού σε αρχικό στάδιο μπορεί να μειώσει τη θνητότητα κατά 30 με 40%. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τον προληπτικό έλεγχο ακρογωνιαία λίθο του οποίου αποτελεί η μαστογραφία.
Πως γίνεται η μαστογραφία;
Η εξέταση πραγματοποιείται σε ένα ειδικό ακτινολογικό μηχάνημα.
Η ασθενής τοποθετείται κάθετα ή οριζόντια κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας. Αυτό εξαρτάται από τον τύπο του ακτινολογικού μηχανήματος που χρησιμοποιείται. Εάν η ασθενής είναι σε αναπηρικό καροτσάκι τότε λαμβάνεται περιορισμένος αριθμός λήψεων.
Τα στήθη τοποθετούνται και ελαφρώς συμπιέζονται σε ένα πλαστικό δισκο ή πλάκα. Αυτό μπορεί να κάνει την ασθενή να νιώσει για λίγο άβολα.
Οι ακτινογραφίες του στήθους λαμβάνονται ως ακολούθως.
- Κατακόρυφα, από πάνω προς τα κάτω.
- Υπό γωνία από την πλευρά της μασχάλης. Αυτές οι δύο θέσεις είναι θέσεις ρουτίνας και είναι αναγκαίες για τη λήψη όσο το δυνατόν καλύτερων ακτινογραφιών και εικόνων του εσωτερικού του μαστού. Μόνο μια εικόνα δεν είναι αρκετή. Ακόμη και με τρεις λήψεις, κάποιες φορές μπορεί να είναι δύσκολο να δούμε το 100% των ιστών του στήθους. Σε κάποιες περιπτώσεις λαμβάνονται επιπρόσθετα και πρόσθιες λήψεις.
Γενικά, όλες οι εικόνες που λαμβάνονται σ’ αυτές τις μαστογραφίες ρουτίνας δεν είναι πάντα πλήρως διευκρινιστικές. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, λαμβάνονται επιπρόσθετες λήψεις από διαφορετικές γωνίες. Πολλές φορές απαιτείται μεγέθυνση των εικόνων που παίρνουμε, μιας μικρής περιοχής. Αυτή η τεχνική αυξάνει την διαπερατότητα της δέσμης, ώστε ακόμη και μικρές βλάβες να είναι δυνατόν να απεικονιστούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια.
Για τεχνικούς λόγους, εάν οι ακτίνες Χ περάσουν διαμέσου της ίδιας πυκνότητας ιστού οι εικόνες θα είναι πιο καθαρές και ευκρινείς. Για να επιτύχουμε ενιαία πυκνότητα στο στήθος που εξετάζουμε είναι αναγκαίο να επιπεδώσουμε το στήθος όσο είναι δυνατόν περισσότερο. Αυτό βέβαια μπορεί να είναι άβολο, αλλά θα πρέπει να επιδιώκουμε όσο γίνεται πιο ευκρινή εικόνα για τον ακτινολόγο, πράγμα που έχει και καλύτερο αποτέλεσμα τελικά και για την ασθενή. Επιπλέον όσο λιγότερο πάχος έχει το στήθος κατά την συμπίεση, τόσο λιγότερη ακτινοβολία απορροφά.
Πονάει η μαστογραφία;
Οχι, η μαστογραφία δεν πονά ιδιαίτερα, και θεωρείται καλά ανεκτή από τους ασθενείς. Επειδή όμως απαιτείται η άσκηση μίας ήπια στους μαστούς ώστε να μπορεί να προκληθεί ένας ήπιος ερεθισμός (κοκκίνισμα) του δέρματος μαζί με μία μικρή δυσφορία (ελάχιστος πόνος) της ασθενούς. Κανένα από αυτά δεν γίνεται χωρίς συγκεκριμένο σκοπό, αλλά σε κάθε περίπτωση και τα δύο κρατάνε ελάχιστο χρόνο.
Η μαστογραφία γίνεται από υψηλά εκπαιδευμένο προσωπικό που κάνει αυτή τη δουλειά καθημερινά. Όλων το ενδιαφέρον είναι να λάβουν τις καλύτερες ποιοτικά μαστογραφίες με το μικρότερο αριθμό λήψεων και με τη λιγότερη ταλαιπωρία της ασθενούς. Μετά την ολοκλήρωση της μαστογραφίας η ασθενής θα πρέπει να αναμείνει για λίγη ώρα, ώστε να σιγουρευθεί ο ειδικός ότι έγινε λήψη υψηλής ποιότητας εικόνων. Μετά από αυτό η ασθενής είναι ελεύθερη να αποχωρήσει.
Σε μερικά κέντρα οι μαστογραφίες ελέγχονται προσεκτικά αμέσως από ακτινολόγο ειδικό στο πεδίο των μαστογραφιών. Συνεπώς τα αποτελέσματα ανακοινώνονται στην ασθενή αμέσως λίγη ώρα μετά τη μαστογραφία. Σε άλλα κέντρα, οι μαστογραφίες μελετούνται αργότερα και τα αποτελέσματα αναφέρονται στον προσωπικό θεράποντα ιατρό.
Πότε πρέπει να ξεκινά η εξέταση και κάθε πότε να επαναλαμβάνεται;
Η πρώτη εξέταση συνιστάται στην ηλικία 35-40 και καλείται μαστογραφία αναφοράς. Μετά τα 40 έτη η μαστογραφία πρέπει να επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση τουλάχιστο μέχρι το 70ο έτος της ηλικίας. Στη συνέχεια η κάθε γυναίκα σε συνεργασία με το γιατρό της θα καθορίζει πότε θα επαναλαμβάνεται η εξέταση, αν και οι περισσότεροι θεωρούν ότι εφόσον δεν υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα έως τότε θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά διετία.
Ισχύει το ίδιο και για τις γυναίκες με κληρονομική προδιάθεση;
Σε γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού οι οποίε ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, η πρώτη μαστογραφία πρέπει να γίνεται περίπου 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία του συγγενούς με καρκίνο ή από την ηλικία των 25-35 ετών.
Τι απαιτείται πριν την εξέταση;
Μια βασική προετοιμασία είναι αναγκαία, και αυτή συνήθως περιλαμβάνει:
• Μπάνιο ή ντους κατά τις προσωπίδες συνήθειες την ημέρα της εξέτασης. Η η χρήση αποσμητικών στις μασχάλες αντενδείκνυται, ειδικά αυτά που είναι σε μορφή σκόνης ή ταλκ, καθώς κάποια από αυτά αποτελούνται από μικροκόκκους οι οποίοι μπορεί να είναι η αιτία εμφάνισης λεπτών σκιών στη μαστογραφία και να προκαλέσουν σύγχυση.
• Εάν παρουσιάζονται συνήθως έντονοι πόνοι στο στήθος ή δυσφορία πριν την έμμηνο ρύση, είναι καλύτερα να αποφεύγουμε να προγραμματίζουμε τη μαστογραφία αυτές τις ημέρες. Το στήθος πρέπει να είναι συμπιεσμένο και χαλαρό κατά τη διαδικασία, και έτσι η διενέργεια της μαστογραφίας τις μέρες αυτές το μόνο που να επιφέρει είναι επιπρόσθετο άγχος και δυσφορίας της ασθενούς, όπου σίγουρα θα νιώθει άβολα.
• Εάν η ασθενής είναι έγκυος, ή υπάρχει τέτοια υπόνοια, πρέπει να αναφερθεί στον υπεύθυνο του ακτινολογικού εργαστηρίου γιατί τότε θα πρέπει να γίνουν ειδικές τροποποιήσεις στον τρόπο εξέτασης.
• Θα χρειαστεί η ασθενής να αφαιρέσει τα ρούχα από τη μέση και πάνω για να πραγματοποιηθεί η εξέταση. Έτσι είναι καλύτερα να φοράει ενδύματα που να αφαιρούνται ευκολότερα.
Έχει μεγάλη δόση ακτινοβολίας η μαστογραφία;
Η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνει η ασθενής με την εξέταση είναι ελάχιστη και δεν έχει καμία επίπτωση στην υγεία της. Ειδικά με τους μαστογράφους νεότερης γενιάς (ψηφιακή μαστογραφία) η ακτινοβολία είναι ακόμη λιγότερη ενώ η απεικόνιση λεπτομερέστερη και πληρέστερη.
Είναι ακριβής εξέταση;
Η μαστογραφία έχει πολύ υψηλή διαγνωστική ευαισθησία για τις κακοήθειες του μαστού. Βέβαια όπως κάθε εξέταση δεν μπορεί να είναι 100% ακριβής. Επομένως πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένα ποσοστό 8-12% των καρκίνων του μαστού μπορεί να διαφύγουν της διάγνωσης. Για το λόγο αυτό ακόμη και ο προληπτικός έλεγχος δεν περιλαμβάνει μόνο τη μαστογραφία, αλλά πρέπει να συνδυάζεται με την κλινική εξέταση, και ιδιαίτερα σε νεαρές γυναίκες και με υπερηχογράφημα μαστού. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις νεαρές γυναίκες οι μαζικοί α΄δενες είναι πυκνοί και υπάρχει αδυναμία διάκρισης των δαιφόρων παθολογιών.